Stop met Formatief Toetsen!

Het gaat er ongetwijfeld veel over, bij jou op school. Over formatief. Formatief en dan een werkwoord. Hoe noemen jullie het? Formatief toetsen, formatief evalueren, formatief handelen of anders? Ik stel in ieder geval voor om het niet langer formatief toetsen te noemen. Maar, afhankelijk van de context, andere werkwoorden te gebruiken. Waarom en welke zal ik proberen uit te leggen.

In de woorden ‘formatief’ en ’toetsen’ lijkt een tegenstelling te zitten. Formatief gaat over het leerproces zelf. Toetsen gaat over het afsluiten daarvan. Dat leidt tot veel verwarring en misconcepties, merk ik iedere keer opnieuw. Zo zijn er scholen die de helft van alle toetsen tot een formatieve toets verklaren. De werkdruk voor docenten blijft. Een verhoogde leeropbrengst, motivatie en zelfstandigheid bij leerlingen blijft uit. En leerlingen en ouders vinden het jammer dat die voldoende voor wiskunde ("eindelijk een voldoende”) niet meetelt. Alle kansen die formatief en dan een werkwoord biedt blijven onbenut.

Ik stel daarom het volgende voor:

• We spreken van formatief leren als we de leerling bedoelen. De leerling die voor zichzelf voortdurend drie vragen beantwoordt. Waar werk ik naar toe? Waar sta ik nu? Hoe kom ik een stap verder? Daar heeft een leerling bijvoorbeeld metacognitieve kennis en vaardigheden, zelfregulatie en leerstrategieën voor nodig.
  
  
• We spreken van formatief handelen als we de docent bedoelen. De docent die voor zijn of haar leerlingen voortdurend drie vragen beantwoordt. Waar werken ze naar toe? Waar staan ze nu? Hoe komen ze een stap verder?
  
  
• We spreken van formatief werken als we een team of sectie bedoelen. Een team of sectie die dezelfde taal spreken en met elkaar afstemmen over hun formatieve handelingsrepertoire.
  
  
• We spreken van een formatieve cultuur als de hele school en iedereen daaromheen betrokken is. Niet alleen docenten en leerlingen. Maar ook schoolleiding, ondersteunend personeel, ouders, werkplekbegeleiders en andere betrokken. En misschien wel als het leren van al die betrokkenen ook op een formatieve manier kan plaatsvinden.